In de provincie Groningen werd Pinksteren vroeger veel grootser gevierd dan vandaag de dag het geval is. Ken je de viering van de Pinkersterblom bijvoorbeeld? Of de Pinkster-liedjes die kinderen zongen toen ze langs de deuren gingen? Lees snel verder!
Pinksterblommen
De voorjaarsfeesten die vroeger verbonden waren met Pinksteren zijn nu vrijwel verdwenen. In de negentiende eeuw kwamen ze echter nog volop voor. De invulling ervan verschilde van dorp tot dorp. In Groningen was één van die voorjaarsfeesten de viering van de “Pinksterblom” (Pinksterbloem) of de “Pinksterbroed” (Pinksterbruid). Oorspronkelijk werd het mooiste meisje van het dorp gekozen tot pinksterbloem of pinksterbruid. De bloem of bruid symboliseerde een nieuw begin: een nieuw, vruchtbaar seizoen. De Groningers namen vooral die vruchtbaarheid erg letterlijk. Overal in de provincie werden grootse Pinksterfeesten georganiseerd, waar de jenever rijkelijk vloeide. Niet voor niets werden sinds de zeventiende eeuw al maatregelen genomen om de feesten te verbieden wegens ongeregeldheden…
Kinderfeest
Langzamerhand veranderde Pinksteren van een voorjaarsfeest voor huwbare jongelui in een voorjaarsfeest voor kinderen. Getooid met bloemenkransen en slingers liepen kinderen langs de deuren en zongen liedjes. In ruil daarvoor kregen zij snoepjes en geld.
As vennen vol van blommen stoan
en laiwerk zingt ien lucht
den mag wie vrij noar boeten goan
ain bonte kiendertjucht
den hang wie slinger om
van elke venneblom
o dij pinkstertied, o dij pinkstertied
moakt ons blommenkiender blied
Voorop liepen kinderen die een Pinksterboog droegen: een halve hoepel versierd met groen en bloemen.
Pinksterboog mit laange tippen
wil je nait geven
loat t din moar slippen
hier woont n rieke man
dij ons wel wat geven kan
geef mie n appel of n peer
k kom van t haile joar nait weer
In de achttiende eeuw werden deze tradities in de ban gedaan, omdat het langs de deuren lopen als bedelarij werd gezien. Toch bleven deze gebruiken tot en met de negentiende eeuw bestaan, maar raakten de afgelopen decennia in onbruik en dat is toch eigenlijk best heel jammer.
Festiviteiten
Een Pinkstertraditie die wel is overgebleven uit die goede oude tijd, is dat op Pinkstermaandag vaak markten, wedstrijden en andere activiteiten plaatsvinden. Dit was vroeger ook al zo. Zo gingen de boerenknechten uit het Oldambt op Pinkstermaandag naar de kermis in Winschoten. In de stad Groningen stond men ’s ochtends vroeg op om te gaan dauwtrappen in het Sterrebos.
Uiteraard was de onafscheidelijke jeneverfles present tijdens al deze festiviteiten. Zelfs bij het dauwtrappen. In Fré Schreiber’s Groningse volksgebruiken staat een citaat opgetekend dat vermeldt dat er bij de krieken van de dag al zodanig werd gedronken “zodat meestal de dauwtreders in beschonken toestand, tierende en zingende, stadwaarts keren en den eerzamen ingezetenen ruimschoots stof tot ergernis geven.”
Bronnen
Onnekes, Johs. Zeden, gewoonten en gebruiken in de provincie Groningen. Culemborg: Blom & Olivierse, 1886.
Schreiber, F. Groningse volksgebruiken het hele jaar rond. Ede: Verba, 2005.
© Sanne Meijer, 2019
Dit bericht verscheen eerder in mei 2016.