Een gehucht dat de grappige naam ‘Roodehaan’ draagt – dat moet haast wel uniek zijn, zou je denken. Niet in Groningen. In Groningen zijn we blijkbaar gek op rode hanen, want we hebben maar liefst drie gehuchtennamen die naar dit specifiek gekleurde pluimvee verwijzen. Even ten zuidoosten van de stad Groningen liggen de gehuchten Roodehaan en Oude Roodehaan, en dan hebben we in het noorden van de provincie nóg een gehucht met de naam Roodehaan. Een beetje verwarrend is het wel, dat moet ik toegeven.
Oude Roodehaan (gemeente Groningen)
Ik begin het dichtste bij huis. Vanuit de binnenstad van Groningen fiets ik zuidoostwaarts, richting het bedrijventerrein Euvelgunne/Eemspoort. Het vele verkeer vraagt een hoge mate oplettendheid, iets waar ik niet heel goed in ben. Gelukkig zijn er overal fietspaden. Ik steek een autoweg over, fiets onder de snelweg door, race over een rotonde, en probeer wegwijs te worden in de grijze jungle die Euvelgunne heet. Helemaal aan het einde, vlak voordat de weilanden beginnen, vind ik Oude Roodehaan.
Het is alsof ik van het één op het andere moment in een compleet veranderde wereld terecht ben gekomen. De loodsen en grauwe bedrijvengebouwen op het terrein hebben plaatsgemaakt voor een daadwerkelijk straatje met woonhuizen en boerderijen. Dat de weg in slechte staat is, weerhoudt de meeste auto’s er niet van om met hoge snelheid voorbij te jakkeren. Een jongen op een skelter kijkt me nieuwsgierig aan. Langs de weg staat een smoezelig viskraampje met knipperend blauw neonlicht. Ondanks de bedrijvigheid straalt het gehuchtje maar weinig gezelligheid uit. Als ik beter kijk, dan zie ik verval alom. Een mooi boerderijtje heeft dichtgespijkerde deuren en een raam met gebroken glas. In de kamer groeit een boom uit de grond. Het gras komt tot mijn knieën. Ondanks dat het in de drukte van de stad ligt, lijkt Oude Roodehaan eenzaam, vergeten, verlaten.
Eigenlijk ben ik trouwens in het westelijk deel van Oude Roodehaan, want de oostzijde en de westzijde van het gehucht worden abrupt van elkaar gescheiden door de A7. Het oostelijke deel is het oudste en bestond ooit uit een vijftal oude boerderijen. De meeste boerderijen zijn inmiddels gesloopt, er staat alleen nog een schuur. In het westelijk deel, waar ik dus ben, stonden enkele decennia geleden nog 21 huizen en boerderijen. Halverwege de jaren negentig van de vorige eeuw kwam de gemeente Groningen met het plan om er een bedrijventerrein aan te leggen. Daarbij botste de gemeente echter wel op een probleempje, want Oude Roodehaan lag nogal in de weg. De gemeenteraad haalde haar schouders op en verklaarde simpelweg dat het gehucht maar gesloopt moest worden. Eén voor één kocht de gemeente de huizen op en bracht de sloopkogels in positie.
Ik wandel door het westelijke deel van het (voormalige?) gehucht en tel nog enkele huizen. Een bijzonder gebouwtje dat nog overeind staat, is het tolhuis. Deze deed tot 1942 dienst. Toentertijd waren er twee tolhekken: één over de Euvelgunnerweg en één over de Olgerweg. Het is een monument, maar het ziet er verlaten en jammer genoeg weinig onderhouden uit. De rest van het gehucht is bijna geheel verdwenen. In 2012 vertrokken de laatste ‘oorspronkelijke’ bewoners. Wat een triest verhaal, denk ik bij mezelf.
Overigens heeft de gemeente Groningen wel min of meer getracht om Oude Roodehaan niet geheel te doen verdwijnen. De gemeente heeft het gehucht (wat er nog van over is) daarom voorzien van een plaatsnaambordje – en wel met de incorrecte spelling “Oude Rode Haan”. Tekenend voor de algehele desinteresse betreffende deze kwestie, nietwaar?
Roodehaan (gemeente Groningen)
Langs de drukke Winschoterweg fiets ik zuidwaarts. Zodoende kom ik op de Oude Roodehaansterweg uit, die me naar het volgende gehucht brengt: Roodehaan. Het weggetje gaat halverwege over in een rustig fietspad. Roodehaan ligt eigenlijk erg dichtbij Oude Roodehaan. Beide gehuchten lenen hun naam dan ook van dezelfde bron: de herberg De Roode Haan, gelegen aan het Winschoterdiep. Die herberg is trouwens allang en breed verdwenen.
In 1840 omvatte Roodehaan 22 huizen met 152 inwoners. Heden ten dage staan er nog maar enkele huizen met ongeveer 25 inwoners. De huizen staan verspreid in het landschap. Roodehaan ligt nog maar net binnen de gemeentegrenzen van Groningen, want in de verte zie ik de Woortmansdijk, met daarachter Waterhuizen. Dat is de gemeente Hoogezand-Sappemeer al.
Roodehaan kwam in de loop van de geschiedenis aan het Winschoterdiep te liggen. Roodehaan had tot twee decennia geleden zelfs een brugwachtershuisje bij de brug over dit kanaal. Dit brugwachtershuisje had tussen 1929 en 1934 grappig genoeg een dubbele pet op: het fungeerde destijds ook als een stationnetje langs de zogenaamde Woldjerspoorweg (de spoorweg tussen Groningen en Weiwerd). Maar ook die lijn is inmiddels spoorloos.
Roodehaan (de Marne)
Het derde en laatste gehucht in Groningen met de naam Roodehaan ligt ruim 25 kilometer noordelijker. Het is een prachtig plekje gelegen aan een bocht van het Reitdiep, nabij Warfhuizen en Saaksum.
Eveneens is deze plaats waarschijnlijk de beroemdste Roodehaan van allemaal, wegens de ligging in een toeristisch gebied en de aanwezigheid van een bekende camping met restaurant en evenemententerrein (die ook de naam Roodehaan draagt). Tevens kwam Roodehaan onlangs in het nieuws omdat de NAM aankondigde dat het van plan was er te gaan fracken – gelukkig is dit voorlopig afgeblazen.
Het Reitdiep speelt een belangrijke rol in het bestaan van Roodehaan. Tot 1906 kon men hier met een pontveer het water oversteken. Waarschijnlijk is hier eeuwenlang gebruik van gemaakt. Bij de veerverbinding hoorde sinds 1622 ook een veerhuis, die er nog steeds staat! De veerpont vormde een belangrijke verbinding, met name voor het vervoeren van vee. In 1906 werd de veerpont verruild voor een draaibrug met bijbehorende brugwachterswoning. Achter de brugwachterswoning is nu de reeds genoemde camping te vinden. Het voormalige veerhuis heeft sindsdien meerdere functies gehad, maar bestaat nog steeds. Het is nu het voorhuis van een boerderij. In principe bestaat het gehucht uit de brug, het brugwachtershuis, het voormalige veerhuis, de camping en nog een handjevol andere huizen.
Deze Roodehaan ken ik goed. Het gehucht is de perfecte plek om een stop te maken tijdens fietstochten – dat heb ik dan ook vaak gedaan. Even koffie drinken bij het restaurantje op de camping, of languit in het gras uitrusten met de voeten in het water van het schitterende Reitdiep, of staren naar het jaloersmakende veerhuis. Een aanrader!
Groningen kent drie heel verschillende rode hanen. Roodehaan (gem. de Marne) floreert juist in toeristische gezelligheid terwijl Roodehaan (gem. Groningen) onopvallend en in stilte voortleeft. En dan is er nog Oude Roodehaan, dat verloren dreigt te gaan in de nevelen der vergetelheid. Maar alle drie zijn ze even bijzonder – en hun verhalen dienen onthouden te worden.