Onlangs bezocht ik het Museum Wierdenland in Ezinge. Daar gaf directeur Heidi Renkema mij een rondleiding langs de nieuwe expositie Langs de oevers van de Oude Riet, over de geschiedenis, landschap, landbouw, cultuur en natuur van het Westerkwartier. Na deze superleuke én interessante middag heb ik dit gebied zéker een beetje beter leren kennen… En kan ik niet wachten om er zelf op ontdekkingstocht te gaan.
Het is een frisse dag in juli als ik in Winsum op de fiets spring richting Ezinge. Over slingerende fietspaden doorkruis ik het schilderachtige Middag-Humsterland, één van de oudste cultuurlandschappen van Europa. Onderweg geniet ik van het met stokrozen versierde straatje van Garnwerd, de bootjes in het glinsterende water bij Feerwerd en het onovertroffen uitzicht vanaf de sluis bij Aduarderzijl. Met het Reitdiep aan mijn zijde fiets ik verder naar Ezinge, waar ik traditiegetrouw een rondje om de kerk loop. Vervolgens race ik de Torenstraat af (naar beneden is altijd leuker, bij zo’n hoge wierde) richting het Wierdenland Museum.
Daar word ik gastvrij onthaald door Heidi Renkema, directeur van het museum. We drinken een kopje thee en ondertussen bewonder ik het meest fancy theezakje dat ik ooit heb gezien (een soort envelopje dat om een chique brief zit). We kletsen over het museum. Over het ontstaan, over het dagelijks reilen en zeilen en over ambities en toekomstmuziek.
Pompeï van Noord-Europa
Dit is niet de eerste keer dat ik het museum bezoek. Ik ben er al een paar keer eerder geweest, onder meer tijdens de opening van de tentoonstelling over Trijntje Soldaats. Het museum heeft niet altijd op de huidige locatie gezeten; het werd in de eerste helft van de jaren negentig gevestigd in het voormalige gemeentehuis van Ezinge in de Torenstraat, op een paar steenworpen van de uitgestrekte wierde waar Van Giffen zijn bekende opgravingen deed. Groninger wierden zijn een soort tijdmachines waarmee een goed beeld verkregen kan worden van het dagelijks leven duizenden jaren geleden. Heidi Renkema vertelt mij dat Ezinge daarom ook wel het ‘Pompeï van Noord-Europa’ wordt genoemd.
Een museum te midden van dit unieke wierdenlandschap – vol vondsten uit vergane tijden en verhalen over dit eeuwenoude gebied – kon dus eigenlijk niet ontbreken. In de loop der tijd groeide het museum uit zijn jasje en verhuisde in 2008 naar het huidige pand aan de Van Swinderenweg. “Museum Wierdenland is er niet alleen voor toeristen, maar vooral ook voor de inwoners van dit gebied,” stelt Renkema. “Onze collectie en tentoonstellingen hebben altijd een lokale kernwaarde. We werken met thema’s die voor de bewoners van dit gebied herkenbaar en interessant zijn: landschap, historie, archeologie en bijvoorbeeld landbouw. De directe omgeving staat altijd centraal.”
Herindeling
Een museum middenin de samenleving, zou je kunnen zeggen. Die insteek komt ook duidelijk tot uiting in de nieuwste expositie. Onlangs opende Langs de oevers van de Oude Riet over de geschiedenis, landschap, landbouw, cultuur en natuur van het Westerkwartier. “De Oude Riet is een watertje dat door het Westerkwartier stroomt,” legt Heidi Renkema mij uit. “Het water, soms zichtbaar maar af en toe ook ónzichtbaar in het landschap, verbindt de gemeenten die op 1 januari 2019 zijn opgegaan in de huidige gemeente Westerkwartier.”
Tijdens die gemeentelijke herindeling bleek de streek Middag-Humsterland, waartoe ook Ezinge behoort, een interessante kwestie. Het gebied Middag (met onder meer Ezinge, Feerwerd en Garnwerd) maakte deel uit van de gemeente Winsum. Het gebied Humsterland (met onder meer Oldehove, Saaksum en Den Ham) maakte deel uit van Zuidhorn. In 2013 had een commissie al bepaald dat het Middag-Humsterland in zijn geheel ingedeeld zou moeten worden bij een nieuw te vormen Noord-Groninger gemeente. Kortom: óf de gemeente Westerkwartier, óf de gemeente Hogeland. De gemeenteraden van de betrokken gemeentes vonden dat de inwoners van het gebied daarin een stem moesten krijgen. In november 2016 togen de inwoners van het Middag-Humsterland naar de stembus. Maar liefst vijfentachtig procent vond dat het gebied na de herindeling in de nieuwe gemeente Westerkwartier zou moeten liggen.
“Zo gezegd, zo gedaan. Ineens maakten we deel uit van de gemeente Westerkwartier,” lacht Renkema. “Al snel besloten we om een expositie in te richten waarbij het Westerkwartier centraal zou staan. We zijn als wierdenmuseum gewend geraakt om ons op het wierdenlandschap en de kust te richten, maar nu verruimen we onze blik. Van wierdenlandschap naar coulisselandschap, van klei naar zand en veen.”
Het riet als leidraad
Maar hoe doe je dat nou, zo’n groot gebied vatten in één expositie? Heidi Renkema: “We belichten allerlei kanten van het Westerkwartier. Daarbij houden we de thema’s aan die centraal staan in ons museum.” Ze leidt me rond door de tentoonstelling en vertelt over de verschillende onderdelen. Geografie en landschappelijke elementen, archeologische vondsten, geschiedenisverhalen, de uitdagingen in de landbouw. Niet alleen over ‘toen’, maar ook over ‘nu’. Indrukwekkende items zijn onder meer de 3D-geprinte maquette die het stroomdal van de Oude Riet zichtbaar maakt, en de gedichten aan de muren. De kleine, historische verhalen uit het Westerkwartier spreken mij persoonlijk het meest aan. Over woonwagenbewoners uit de regio, bijvoorbeeld. Daar wist ik niets van en ga ik mij nog eens verder in verdiepen, neem ik mij voor.
De Oude Riet is een leidraad die al die verschillende onderdelen met elkaar verbindt. Letterlijk, want dwars door de expositie loopt een prachtige rietkraag. Het is een kunstwerk van Koos Buist uit Ezinge. Daarnaast zijn er ook kunstwerken van Flos Pol te bewonderen, gemaakt met natuurlijke materialen. En dan is het nog het werk van goudsmid Roger Veldman, die de ambtsketen van de nieuwe gemeente Westerkwartier ontworpen heeft. De keten is een waterloop die alle dorpen verbindt: de Oude Riet.
De tentoonstelling loopt tot en met 29 november 2020. Check voor je bezoek even de website voor openingstijden en maatregelen omtrent het coronavirus: https://www.wierdenland.nl/.
– Met dank aan Heidi Renkema.
© Sanne Meijer, 2020