Onlangs werd de website Pelgrimeren in Groningen gelanceerd. Hier vindt u maar liefst 2300 km aan wandelroutes door het mooie Groningen; verdeeld over 62 dagetappes van gemiddeld 21 km, 131 rondwandelingen van gemiddeld 8 km en zelfs meerdaagse tochten! Maar dit zijn niet zomaar wandelroutes – het zijn pelgrimstochten.
Op de website is per etappe een informatiebestand te downloaden met informatie over cultuurhistorie, landschap en natuur, kerken en kloosters. Pelgrimeren is echter ook bezinnen, ingrijpende ervaringen verwerken en opnieuw geïnspireerd te willen worden. Per etappe vindt u daarvoor suggesties en kunt u bepaalde werkvormen downloaden. Maar pelgrimeren kan voor u ook betekenen om aloude bronnen van christelijke spiritualiteit te leren kennen, je geloof verdiepen, of op een totaal andere wijze te laten inspireren. Per etappe kunt u ook daartoe spirituele oefeningen downloaden. Pelgrimeren is voor iedereen anders!
Dit project komt voort uit Groningse Pelgrimage: maandelijkse pelgrimstochten van 5-8 km door Noord-Groningen, langs historische paden en middeleeuwse kerken. In 2015 ben ik een keer met zo’n ‘groeps’-pelgrimstocht mee geweest en dat vond ik een heel bijzondere ervaring. Hieronder leest u het artikel dat ik er destijds over schreef.
Pelgrimage in Pieterburen, 2015
Op een zonnige middag in september sta ik met een groep mensen op een parkeerplaats in Pieterburen. We hebben wandelschoenen aan en rugzakjes op. Twee dames roepen naar ons: ‘‘Gaan jullie wadlopen?’’ Één van onze vier gidsen schudt zijn hoofd er roept lachend: ‘‘Nee, we gaan niet wadlopen, maar wel wat lopen!’’ Dat klopt, we gaan wandelen. Een pelgrimstocht.
Eigentijds pelgrimeren in Noord-Groningen, om precies te zijn. Dat sprak me wel aan. Met alle haast van tegenwoordig, het heen-en-weer vliegen, is er bijna geen ruimte meer voor een rustig tempo. We lopen vaak alleen nog om van A naar B te komen. Bij deze eigentijdse pelgrimage is wandelen zelf het doel geworden voor bezinning, inspiratie en ontmoeting. En waar beter dan in Groningen? Door je zintuigen te gebruiken kun je zoveel meer waarnemen: de wind voelen, de vogels horen, het wad ruiken.
Op de parkeerplaats heet Peter Dijkstra ons welkom. Hij vertelt wat over pelgrimeren en citeert daarbij mooie stukjes tekst van auteurs en filosofen. Dijkstra heeft de route uitgezet. Elke keer is de wandelroute tussen de vijf en acht kilometer. Zo is de drempel niet te hoog. Een andere gids, toevallig ook Peter genaamd, legt ons nog wat uit over de cultuurhistorie van dit gebied. De mensen naast mij luisteren geboeid. Enkele van de deelnemers zijn opgegroeid in Pieterburen: ze wonen er al sinds de jaren zeventig niet meer, maar het dorp en het wad roept hun nog steeds. Er zijn zelfs mensen overgekomen uit Gelderland, om te pelgrimeren in hun geboortestreek.
Initiatiefnemer Peter Dijkstra is een goedlachse man met een aanstekelijk enthousiasme. Als hij naast me komt lopen valt me op dat hij onderweg een gele bloem tussen zijn schouder en de riem van zijn rugzak heeft gestoken. Met diezelfde joie de vivre vertelt hij over zijn pelgrimages door Noord-Groningen. ‘‘Ik ben geboren en getogen in Noord-Groningen en vind het hier prachtig. Zelf loop ik graag, kilometers ver. Wandelen heeft een helende, verfrissende werking. Alleen zijn met de stilte, wind en natuur – ik vind het heerlijk. Door te wandelen doe je aan wortelen; in je omgeving, in de natuur, in de geschiedenis, in je lichaam.’’ Dijkstra is vrijwilliger bij Stichting Groninger Landschap. ‘‘Daarvoor ben ik natuurlijk al veel met natuur bezig, maar ik miste de spirituele kant. Zo kwam ik op het idee voor de eigentijdse pelgrimage door Noord-Groningen.’’
Dijkstra riep de hulp in van vrienden en collega’s die niet alleen houden van het Groninger cultuurlandschap, de natuur en de middeleeuwse kerken in Groningen, maar die ook geïnspireerd zijn door pelgrimsverhalen en de bijbel. Samen hebben zij de initiatiefgroep Pelgrimeren in Noord-Groningen in het leven geroepen.
De initiatiefgroep benadrukt dat het niet verbonden is aan een kerkelijke stroming, noch het evangelie wil verkondigen, maar dat de focus ligt op inspiratie, vieren en ontdekken van wat twee millennia christelijke spiritualiteit ons te bieden heeft. Daarom zijn de pelgrimstochten voor iedereen: ‘van de agnost tot de dogmaticus’.
Het eigentijds pelgrimeren door Noord-Groningen kent zeven speerpunten: (1) wandelen en wortelen, (2) middeleeuwse kerken bezoeken, (3) de rijke cultuurhistorie ontdekken, (4) het landschap leren lezen, (5) inspireren en bezinnen, (6) struinen in de natuur en (7) verbinden en samenleven. Die laatste twee elementen lijken misschien een beetje vreemd, maar geen enkele zelfontplooiing is natuurlijk volledig individueel, je raakt geïnspireerd door sociale betrokkenheid.
Elke pelgrimage heeft een ander thema. Dit keer is het stilte. Om stilte te ervaren gaan we vandaag naar de dijk, naar het wad: want waar is er meer stilte dan op de rand van het land?
Dus vertrekken we vanuit Pieterburen via de Oude Dijk naar het wad. Van stilte verneem ik eerst maar weinig: iedereen kletst gezellig. Luid kwebbelend komen we aan bij de dijk. Peter Westerhof, één van de gidsen van vandaag, moet erom lachen: ‘‘Het is raar om niet te praten in een groep. Dat voelt tegennatuurlijk, anti-sociaal bijna.’’ Als we aankomen op de dijk wordt er tot stilte gemaand. Er worden kleine boekjes uitgedeeld waarin verschillende ‘manieren’ van wandelen worden uitgelegd: zo kun je gewoon van A naar B lopen, maar ook pelgrimeren, meditatief wandelen en aan loopmeditatie doen. De volgende kilometer wordt in stilte afgelegd: ieder mag kiezen op welke manier diegene de kilometer loopt.
Ik loop over de dijk, de wind in mijn gezicht, de schaapjes huppelend over het gras, het wad glinsterend in de zon. Wat ben ik toch altijd blij om hier te zijn. En na een paar honderd meter voel ik iets opborrelen. Dankbaarheid. Dat ik hier zomaar op een zondagmiddag kan lopen, in deze wonderlijke natuur, in dit mooie Groningen. Ik denk aan al die mensen in de wereld die momenteel noodgedwongen hun huis moeten ontvluchten. Die ook van hun thuis houden maar die niet zo ontspannen van hun omgeving kunnen genieten als ik, omdat er geen vrijheid is, geen toekomst, geen plaats voor zelfontplooiing. Wat kan ik gelukkig zijn dat ik in een deel van de wereld leef waar dat wel kan. Hier op de dijk, in mijn Groningen.
Bezinning dus.
Als we allemaal weer bij elkaar zijn, vertelt de volgende gids iets over de natuur. Jaap van Nierop heeft, terwijl wij in stilte over de dijk liepen, door de kwelders gestruind en verschillende schatten opgedaan. Zeekraal, bijvoorbeeld, waarvan wij allemaal een stukje proeven. En hij laat een veer zien, en een zee-aster, en nog veel meer. Weer zo’n enthousiasteling, wat fijn.
We lopen terug, langs rechte lijnen. De weggetjes van en naar de dijk zijn kaarsrecht. Ik praat met een mede-pelgrim over de wandeling, het is ook haar eerste pelgrimstocht. ‘‘Ik houd van dit gebied. Ik ben gek op de leegte en de weidsheid en wandel hier graag.’’ Ze is enthousiast over de initiatiefgroep. ‘‘Er word je niets opgelegd qua geloof. En deze tocht kent vele verschillende invalshoeken: cultuurhistorisch, natuurlijk, kerkelijk. Het is juist de afwisseling die het zo leuk maakt, voor iedereen.’’
In de verte komt de kerktoren van Pieterburen weer in zicht. Peter Dijkstra’s doel is om mensen bekend te maken van de schoonheid van hun eigen gebied. ‘‘Mensen kunnen goed toerist zijn op plekken die ze niet kennen, maar vaak niet op diezelfde toeristische manier kijken naar hun éígen omgeving. Dat is jammer en daarom is deze eigentijds pelgrimage erop gericht mensen bekend te maken met de parels die in hun eigen achtertuin te vinden zijn. Alleen al in Noord-Groningen staan er meer dan honderd Middeleeuwse kerken! Daar ga je vaak aan voorbij en dat komt meestal omdat je het verhaal erachter niet weet. Een belangrijk element in onze wandelingen is het bezoeken van die oude kerken, en het uitleggen van bepaalde onbekendere zaken, zoals de bijzondere symboliek die te zien is in gewelfschilderingen. Dat is ongelofelijk interessant en dat vinden de wandelaars vaak ook. Laatst liep er een man mee die al 61 jaar in Noord-Groningen woont. Hij zei dat hij door de pelgrimage bijzondere plaatsen ontdekt waarvan hij het bestaan nooit heeft geweten.’’ Een mooier compliment kun je niet krijgen.
Eenmaal terug in Pieterburen vertelt gids Andre Menninga ons over de geschiedenis van de kerk. De gotische Petruskerk werd in de eerste helft van de vijftiende eeuw gebouwd. Eerst kende de kerk een losstaande toren, maar die is wegens bouwvalligheid gesloopt. Aan het begin van de negentiende eeuw werd een nieuwe toren aan de kerk vast gebouwd. Die deed tevens dienst als gevangenis. Binnen in de kerk zijn een aantal indrukwekkende rouwborden te zien, een triomfboog en een bijzondere preekstoel.
De kerkklok luidt vijf keer. Het is tijd een eind te breien aan de pelgrimage. ‘‘Dit is ons tweede seizoen,’’ vertelt Dijkstra. ‘‘De eerste paar keren hadden we weinig publiciteit aan de pelgrimage gegeven, maar toen het eenmaal wel in de krant had gestaan, hadden we ineens enorm veel aanmeldingen. Leuk natuurlijk, maar 45 man is gewoon teveel. Er kunnen maximaal 30 personen per keer mee.’’
Wees dus snel met inschrijven! Er zijn nog een aantal wandelingen dit jaar, alvorens het te donker wordt. De wandelingen vinden altijd plaats op zondagmiddag tussen 14:00u en 17:00u. Deelname kost €3.-, waarvan €1.- naar Stichting Oude Groninger Kerken gaat. Wil je jezelf opgeven of meer informatie inwinnen? Kijk dan op de website www.groningsepelgrimage.nl.
Voor de website met 2300 kilometer aan individuele pelgrimstochten, kijk op www.spig.nl. Met deze nieuwe website kan ik nu ook zelf op pelgrimage door Groningen gaan; wanneer en waar ik maar wil. Hoe tof is dat! En helemaal leuk: bij bepaalde pelgrimstochten zullen linkjes naar mijn verhalen geplaatst worden. Niet alleen ter informatie, maar ook ter inspiratie – bijvoorbeeld voor het bijhouden van een reisdagboek. Daarentegen zullen mijn verhalen, waar passend, een linkje bevatten naar een pelgrimstocht op het betreffende locatie.
Dus – waar wachten we nog op? Pelgrimeren maar!
© Sanne Meijer, 2015/2017.
Dit artikel verscheen eerder in de Groninger Krant, in september 2015