De mooiste zilveren objecten uit Groningen, zilverwerk van kerken uit de regio én een tentoonstelling over Groninger dracht – dat is natuurlijk net iets voor mij. Daarom bracht ik onlangs een bezoekje aan de Groninger Zilverkamer. Op 14 en 15 maart 2020 vindt daar het Groninger Zilverweekend plaats en op 28 maart 2020 een ‘historische’ modeshow. Tip: combineer je bezoek aan de Groninger Zilverkamer met een ontdekkingstocht door het eeuwenoude stadscentrum van Appingedam en geloof me, je hebt een perfect dagje-uit!
Het voorjaar staat Appingedam goed. Ik zie overal vrolijk gekleurde krokussen boven de grond uit piepen. Ik dwaal rond door de stad, met haar schots en scheve huizen, kronkelende straatjes en smalle bruggen. Na weken van regen is de lucht blauw en schijnt de zon warm op mijn gezicht. Ik wandel mijn favoriete route van het treinstation naar het centrum: langs het oude kerkhof bij De Wierde, het rustige Monnikenpark, de schitterende synagoge, de grandeur van het Gouden Pand, de historie van de Solwerderstraat en de drukte van fotograferende toeristen bij de hangende keukens. Appingedam is een stad die me blijft verrassen – ik ben er vaak geweest, maar elke keer ontdek ik weer wat nieuws.
Groninger Zilverkamer
Ik haast me naar de Groninger Zilverkamer. Daar ben ik nog nooit geweest, en ik ben erg benieuwd. Ik word er gastvrij ontvangen door Herma Grimmius, de locatiemanager. Zij vertelt me dat de Samenwerkende Groninger Bondsspaarbankengroep NV en de SNS Bank in 1999 fuseerden in de Stichting Fonds Eemsmond. Dit fonds werd opgericht om de historie en cultuur van Appingedam en omstreken onder de aandacht te brengen. Na aankoop van het eigen Fonds Eemsmondgebouw werd besloten om hier een permanente Groninger Zilverkamer in te richten.
Maar waarom zilver? Dat heeft alles te maken met de rijke inwoners van de stad Appingedam en ‘dikke’ boeren in de Ommelanden – die waren gek op zilverwerk. In de negentiende eeuw werkten er in drieëntwintig dorpen in de provincie één of meer zilversmeden, en dan zijn de steden en grotere plaatsen niet eens meegerekend. De Stichting Fonds Eemsmond besloot om een collectie van antieke zilveren voorwerpen uit de regio samen te stellen. Deze collectie groeide en groeide: inmiddels zijn er honderden voorwerpen verworven, van kleine snuifdoosjes tot grote kraantjespotten. Om die te kunnen bezichtigen, is de Groninger Zilverkamer in het leven geroepen.
Zilveren laars
Ik kijk mijn ogen uit. Het heet niet voor niets de Groninger Zilverkamer: ruim 400 zilveren objecten blinken in de vitrines. Ze stammen uit de zeventiende tot en met de vroege twintigste eeuw. Van rijkversierde lepeltjes tot modieuze tasjes en van grootse kandelaren tot stijlvolle sigarendoosjes – je kunt het zo gek niet bedenken en het ligt er. Mijn favoriet: een zwavelstokdoosje in de vorm van een stoere laars. De zool van de laars is het strijkvlak.
In een andere ruimte ligt het zilverwerk uit allerlei kerken uit de buurt tentoongesteld. Er staan grote en kleine avondmaalsbekers – sommige bont versierd met figuren of inscripties, andere zijn juist robuust en sober. Deze objecten worden nog echt ‘gebruikt’ in de kerken. Af en toe is er dus ook wel een plank in de vitrinekast leeg; op dat moment is het zilver weer even terug in de kerk.
Expositie: Een pracht van Groninger dracht (nog t/m 20 juni 2020)
Er is ook ruimte voor wisselende tentoonstellingen in de Groninger Zilverkamer. Tot en met 20 juni 2020 is de tentoonstelling Een pracht van Groninger dracht te bewonderen. Hier ontdek je hoe Groningers zich de afgelopen eeuwen kleedden – door de tijd heen en in alle lagen van de maatschappij. Ik vergaap me aan de prachtige jurken, glinsterende sieraden en kleurrijke jakjes.
Herma Grimmius vertelde me dat de klederdracht een soort ‘vertraagde modedracht’ is – de kleding die Groningers droegen werd grotendeels bepaald door de heersende mode in Frankrijk en Engeland. Er waren verschillende stijlperioden, zoals de Franse tijd, Empire of Biedermeier. Dat betekende bijvoorbeeld dat de plek van de taille veranderde, de mouwen wijder of nauwer werden en dat er de ene periode kleurrijke of juist meer sobere kledingstukken werden gedragen. Dit wordt prachtig geïllustreerd door de tentoongestelde stukken in de Zilverkamer. Enne… Wist je dat een deel van de kledingstukken te koop is?
Uitgelicht: oorijzers
Wat wél op zichzelf ontwikkelde waren oorijzers, die voornamelijk voorkwamen in de noordelijke provincies en in Zeeland. In de provincie Groningen maakten oorijzers een belangrijk onderdeel uit van de dracht. Hoewel het oorijzer begon als een praktisch sieraad, groeide het in de loop der tijd uit tot een waar pronkstuk.
Een oorijzer is een beugel die om het hoofd klemde. Hiermee kon een muts vastgemaakt worden, zodat deze niets steeds wegwoei. Wat zeg ik – er kwamen zelfs wel drie mutsen aan te pas. Over het haar kwam eerst een witte muts die aan de achterkant versierd was. Daar kwam dan een zwarte muts bovenop, en daarover het oorijzer. Tot slot volgde een floddermuts met geborduurd tule.
De uiteinden van het oorijzer waren goed zichtbaar en hadden daarom vaak mooie motieven. Dit werden stiften genoemd. Rijke dames droegen een zilveren of gouden oorijzer; minder welgestelde vrouwen hadden oorijzers van koper. Het oorijzer begon als een smalle beugel, maar werd gedurende de tijd steeds breder – tot het een soort helm was die het gehele hoofd omsloot. Het hoogtepunt van het oorijzer lag in het midden van de negentiende eeuw; een eeuw later waren ze bijna geheel uit het straatbeeld verdwenen.
Zilverweekend en modeshow
Op 14 en 15 maart 2020 vindt in de Groninger Zilverkamer het Zilverweekend plaats. Niet alleen kun je er bijzondere zilveren objecten en sieraden kopen, je kunt ook je eigen zilver laten taxeren. Daarnaast kun je een rondleiding krijgen langs de zilvercollectie én de tentoonstelling over Groninger dracht. De Groninger Zilverkamer is beide dagen geopend van 11:00-17:00u. Een kaartje voor de Zilverkamer kost €5,- en daar zit de taxatie van één item bij in.
Dat is nog niet alles! Op zaterdagmiddag 28 maart 2020 om 13:30u vindt er in de Groninger Zilverkamer een ‘historische modeshow’ plaats in het kader van de tentoonstelling Een pracht van Groninger dracht. Supergaaf! Een kaartje voor de Zilverkamer kost €5,- en daar zit de modeshow bij in.
Voor reguliere openingstijden en meer informatie, klik hier.
– Deze blog kwam tot stand in samenwerking met de Groninger Zilverkamer.
© Sanne Meijer, 2020