Voorafgaand aan Pasen vindt de ‘de Goede Week’ plaats. Deze week omvat Palmpasen, Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Stille Zaterdag. Deze dagen werden vroeger ook in Groningen uitgebreid gevierd. Binnen de provincie Groningen verschilden de volksgebruiken omtrent die dagen zelfs weelderig. Toch heb ik geprobeerd overeenkomsten te zoeken om over de Groninger volksgebruiken rondom Pasen te kunnen schrijven. Ik heb het opgedeeld in drie delen: Palmpoaske, Goede Vrijdag en het Paasfeest. De meeste gebruiken bestaan al niet meer, een aantal nog op enkele plekken, en een handjevol zijn tot op vandaag de dag in gebruik.
Vandaag deel 1: Palmpoaske
Palmpasen (ook wel Palmzondag genoemd) is de zondag voor Pasen. Het is, in de christelijke traditie, de laatste dag van de vastentijd. Op die dag, zo gaat het verhaal, arriveerde Jezus in Jeruzalem en werd hij feestelijk binnengehaald en toegewuifd met palmtakken.
In Groningen liepen kinderen dan met een palmstok. De palmpasenstok bestaat uit twee stokken in de vorm van een kruis en wordt met Palmpasen gemaakt. De componenten van de palmstok hadden allen een symbolische betekenis. Het kruis staat natuurlijk symbool voor het kruis waarop Jezus stierf. Het is versierd met palmtakken, die symbool staan voor de intocht in Jeruzalem. In Groningen zijn dit vaak buxustakken. De krans (soms ook vervangen door een kroon) staat symbool voor het Koninklijke van Jezus. Bovenop de stok zit een haantje van brood, zoals het brood dat Jezus brak en verdeelde bij het laatste avondmaal (Witte Donderdag). Verder wordt de stok versierd met krentjes, eieren en snoepjes.
Terwijl de kinderen met hun palmpaasstok liepen, zongen ze het volgende liedje:
k Loop mit mien paalmpoaske tak, t is nait swoar, t gait mit gemak,
bovenien vandaig n hoan, loat mie nou mor wieder goan.
Oet zied, oet zied, tou mensen oet zied,
oet zied, oed ziet, roupen ale kiender blied,
zai lopen en zingen en droagen heur tak,
zai lopen en droagen heur kruus met gemak,
zai lopen en zingen en droagen heur tak,
zai lopen en droagen heur kruus met gemak.
Bronnen
Huizinga-Onnekes, E.J. Het menschelijk leven in ’t Groninger land. Assen: van Gorcum & Comp, N.V., 1939.
Ipenburg, P., Groningen: volkskundig leesboek voor lagere scholen. Groningen: P. Noordhoff N.V., 1931.
Schreiber, F. Paasgebruiken in de provincie Groningen en omstreken. Bedum: Profiel, 1990.
© Sanne Meijer, 2015
Dit artikel verscheen eerder in 2015 & 2016.
Hoi Sanne!
Palmzondag word hier in duitsland nog steeds gevierd. De kinder lopen met de palmpaasstok nadat de stokken in de kerk werden gewijd. Bij familie en vrienden brengen ze dan de palmpaasstok langs en krijgen iets daarvoor. Zingen gaan ze helaas niet meer.
Meestal worden de stokken zelfgemaakt samen met de kids.
Leuke traditie maar het word steeds minder gevierd en raakt in vergetelheid.
Leuk om iets over oude tradities te lezen.
Groetjes Heike
Dag Heike,
Heel erg bedankt voor je leuke bericht! Wat mooi om te horen dat het in Duitsland nog steeds een traditie is, dat moet natuurlijk ook zo blijven 🙂 En wat bijzonder dat de stokken eerst gewijd worden, dat wist ik niet!
Komende vrijdag komt er weer een berichtje op mijn site, dan over Goede Vrijdag… Groningen kende vroeger namelijk heel veel tradities op die dag!
Groetjes van Sanne