Ook over de grens, bij onze dichtstbijzijnde Oosterburen, zijn de mooiste plekjes en meest bijzondere verhalen te vinden. Op een halfuurtje rijden van Sellingen en Ter Apel ligt Wahn: ooit een florissant dorp, maar sinds de Tweede Wereldoorlog een ruïne in een militair oefengebied.
Als je bij Sellingen of Ter Apel de grens met Duitsland over gaat, is het maar een klein halfuurtje landinwaarts rijden: het dorp Wahn (nabij Lathen). Of beter gezegd, hier bevónd zich ooit het dorp Wahn. Bijna een millennium lang was Wahn één van de grootste dorpen in het Emsland, het gebied waar de rivier de Eems doorheen stroomt. Er woonden in het begin van de twintigste eeuw ruim duizend mensen in Wahn. Daarnaast stonden er vier hotels, een zuivelfabriek, een houtzagerij en zelfs een treinstation. De blikvanger van het dorp was de schitterende achttiende-eeuwse Antoniuskerk. Nu is er niets meer.
Tadalafil 20mg est inscrit comme générique de la spécialité Cialis Générique en pharmacie https://www.favalpharma.fr/cialis-generique-sans-ordonnance et est un médicament utilisé dans le traitement des hommes présentant des troubles de l’érection, ce qui correspond à l’incapacité d’obtenir ou de maintenir une érection du pénis suffisante pour une activité sexuelle satisfaisante.
Ik sta op de voormalige hoofdstraat. Wahn is een dicht, donker en eenzaam bos geworden. De oude klinkers zijn vrijwel niet meer te zien door het enkelhoge onkruid. Toch zijn er straatjes te ontwaren, die tussen de bomen door het groene woud in kronkelen. De huizen zijn niet meer. De winkels zijn niet meer. De stilte is er oorverdovend. Bij elke stap die ik neem, hoor ik de blaadjes op de grond ritselen. Er bekruipt mij een, zoals men in Duitsland zo mooi kan zeggen, ‘unheimisch’ gevoel. Ooit een bedrijvig dorp, nu geheel verdwenen. Ondanks de eventuele potentie, is deze plek geen toeristische attractie. Dat willen de nabestaanden van de voormalige inwoners van Wahn niet. Waarschijnlijk weet een groot gedeelte van de inwoners van Lathen niet eens dat hier, verdekt tussen de bomen, overblijfselen van zo’n treurige geschiedenis schuilgaan.
Het ritme van de negentiende-eeuwse alledaagsheid in Wahn werd grondig verstoord door de komst van Firma Krupp uit Essen. In 1877 kocht zij een enorme lap grond ten noorden van Meppen, waar het een schietplaats van maakte om de door de Firma geproduceerde kanonnen te kunnen testen. Nog steeds bevindt zich hier het grootste militaire oefengebied van Europa. Firma Krupp schoten met hun artillerie verder en verder, tot ze niet verder konden – tot aan Wahn. Er kwam eens een verdwaalde granaat het huis van de pastoor binnenvliegen, die de beste man op een haar mistte. Het dorp lag volgens Firma Krupp akelig in de weg. Toen de Eerste Wereldoorlog voor de deur stond, kreeg meneer Krupp D-Mark tekens voor zijn ogen. Er moest nog meer geproduceerd worden, nog meer getest! Daarom werd er tijdens de oorlogsjaren een commissie opgesteld om met de inwoners van Wahn te praten over een eventuele sloop van hun huizen. Logischerwijs reageerden de bewoners niet heel enthousiast op dit plan.
Duitsland verloor de Eerste Wereldoorlog echter sneller dan gepland. De plannen voor een vergroting van het militaire oefengebied waren daarmee, tot opluchting van de inwoners van Wahn, van de baan. Het leven werd weer opgepakt. De jaren twintig van de negentiende eeuw waren jaren van optimisme en vertrouwen. Dit was ook te zien in Wahn. De Antoniuskerk kreeg een nieuwe toren en werd verbouwd tot 37 meter lang. Het kende 652 zitplaatsen. De kerk was in die tijd beter bekend als de ‘Dom’ van het Hümmling-gebied.
Nog geen tien jaar heeft de ‘Dom des Hümmlings’ er gestaan. Toen kwamen de nazi’s.
In 1936 liep Adolf Hitler peinzend door Wahn. De keuze was al snel gemaakt: Wahn moest weg. Het grondgebied moest worden toegevoegd aan het militaire gebied, dat als doel had wapens te testen. De inwoners kregen ieders de keuze uit twee huizen of boerderijen in de omgeving. Daar moest men eentje uit kiezen en maar heen verhuizen. In 1942 kwamen 800 dorpelingen bijeen voor de afscheidsdienst in hun grootse Antoniuskerk. Aansluitend werd de grond ontwijdt en gooide men de sloopkogel erin. Na de kerk volgde de rest van het dorp en binnen de korte keren was de boel platgewalst. Wahn bestond niet meer. Zo makkelijk ging dat.
Wahn raakte in vergetelheid. Ruim 65 jaar betrad niemand het overwoekerde terrein dat ooit eens een dorp was. In 2006 kwam daar verandering in. Er kwam een lokale beweging op die zich er voor inzette om Wahn tot een gedenkplaats te maken. De fundamenten van de kerk werden blootgelegd, waarbij men nog vele brokstukken weer vond. Er werd een compleet mozaïek uitgegraven. De oude straatjes werden weer zichtbaar door het weghakken van de overwoekerende struiken en grassen. Er kwam een monument en een houten tuinhuisje met informatie te staan. Kleine bordjes werden neergezet op de plekken waar ooit eens huizen hebben gestaan. Daarop staan de namen van de laatste bewoners, hun beroep, en indien mogelijk, een foto van hun huis of winkel. Op de foto’s is te zien dat er prachtige bouwstijlen werden toegepast, het was een mooi dorp. Op 17 juni 2007 werd er een dienst gehouden tussen de brokstukken en fundamenten van de Antoniuskerk. Er kwamen weer 800 bezoekers.
De triestheid van deze zinloze onderneming daalt op me neer. Ik struin naar de andere kant van Wahn, dat van de rest van het dorp gescheiden wordt door een brede asfaltweg waar af en toe een auto over raast. Door het hoge gras zie ik in de verte een lange, brede muur van rode bakstenen. In het midden een gietijzeren hekje, vol spinnenwebben en klimop. Erachter, tussen hoge, donkere dennenbomen, ligt de begraafplaats. Deze is gespaard gebleven. Na 1940 is hier niemand meer begraven. Oude grafstenen staan schots en scheef, grotesk en kapot, maar vooral treurig door elkaar in het hoge gras. Opvallend zijn de vele kleine grafsteentjes, die van kinderen. De mate van kindsterfte lag hier blijkbaar erg hoog. Op één graf staan de namen van drie kinderen die vlak na elkaar zijn overleden. Ik kan me het verdriet van hun ouders niet voorstellen. Niet veel later werden ze ook nog eens uit hun dorp gezet, verbannen van de graven van hun kinderen, hun huis gesloopt.
Wahnsinn.
© Sanne Meijer, 2017.
Prachtige herontdekking,wist van het bestaan niet af,hoewel ik al 20 jaar in Sellingen woon en al verscheidene keren daar in de omgeving geweest ben.Ben vast van plan daar nog eens gerichter te gaan zoeken als er niet geschoten wordt want dan is die omgeving niet toegankelijk voor publiek heb ik ervaren.Bedankt dat je jouw ervaringen met ons wilt delen,ik althans geniet ervan.
Philip
Wat fijn om te horen, Philip. Bedankt! Ik kan je absoluut aanraden er eens een kijkje te nemen. Ik ben benieuwd wat je ervan vindt!
Triest verhaal, Sanne. Mooi omschreven. Doet me denken aan Oterdum en Oterdummerwarven.
Bedankt, Eduard! Dat kan ik me voorstellen!
Wat mooi beschreven weer Sanne. Indrukwekkend en intens verdrietig!
Wat goed dat een aantal mensen dit weer tot ‘leven’ hebben gebracht!
De foto’s van de begraafplaats en de restanten van de kerk behoeven geen woorden dan alleen stil zijn…
Dank je voor dit verslag.
Bedankt voor deze aardige reactie, Lineke! Ik ben blij dat ik de sfeer goed heb weten over te brengen 🙂
Een paar jaar geleden belandde ik al rondzwervend door dit prachtige gebied in Wahn. Niet via de normale weg maar via een landweggetje aan de noordkant waar ik tot mijn schrik een bataljon tanks in de akker tegenkwam. Het was een trieste regenachtige dag en de stilte was drukkend. Mijn route ging door het bos waar de vele gedenktekens staan op plekken waar vroeger huizen stonden. Toen kwam ik bij de kerkruïne en het ongeschonden eerste-wereldoorlog monument waar ook uitleg werd gegeven over de geschiedenis. Een bizarre plek, triest en absurd, kippenvel. Ik raad iedereen aan om er een kijkje te nemen en ben blij dat je er zo’n mooi stuk over hebt geschreven Sanne!
Bedankt voor het delen van deze bijzondere ervaring, René! Heel mooi beschreven. Ik kan ook iedereen aanraden om er een kijkje te nemen! 🙂
Jáááren geleden met m’n ouders ben ik hier eens geweest, en later kon ik me niet meer herinneren waar het was of hoe het dorp heette.
Nu weet ik het!
Mooi verhaal, dank je wel.
Graag gedaan, Erwin! 🙂 Wat leuk dat je er al eens geweest bent. Wat vond je er van?
Heel bijzonder. ‘k Was toen nog een tiener. Verdwenen plaatsen hebben iets bevreemdends, verlaten huizen ook. Dit dorp, dat dus Wahn heet 🙂 is altijd in mijn gedachten blijven spoken. Zo ook bijvoorbeeld de kerk van Oud Beets waar ik met m’n ouders rondstruinde vlak voordat het werd afgebroken. Die is nog wel eens teruggekomen in een droom, en als ik er langs rijd over de A7 zie ik de toren in m’n verbeelding nog wel eens staan…
Zijn er nog foto’s van Wahn hoet het was ?
Dag Han,
Graag verwijs ik je door naar de volgende website: http://www.wahn-use-olde-heimat.de/?page_id=1125.
Dag Sanne.
Wat verrassend dit alles te lezen,ben geboren in Ter Apel (1936)en heb over Wahn nog nooit gehoord of gelezen terwijl mijn opa Anton Hensen nota bene uit Aschendorf (duitsland) kwam.
Kan dus goed zijn dat huis van de familie Hensen het huis van mijn voorouders zijn.
Groeten uit Groningen
Ik ben er regelmatig langs gereden, altijd afvragend wat het precies was..toch maar eens opgezocht. Zodoende kwam ik hier terecht. Nu weer ik het dus. Heel apart. ‘T zal je maar overkomen. Mooi geschreven overigens.
U schrijft, dat waarschijnlijk een groot gedeelte van Lathen die plek niet zou kennen. Ik kan u verzekeren dat vrijwel iedereen in Lathen die plek kent en daarvan weet, en daar ook regelmatig komen. Herdenkingen, fietstochten al dan niet georganiseerd, excursies en dat alles ook vanuit Lathen, waarbij de Heimatverein Lathen mede betrokken is.
Zelf hebben wij 10 jaar in Lathen gewoond 2004-2014 en zijn vele malen in Wahn geweest.
Met vriendelijke groet Anton Heijmerikx
Leuke reactie,s over het oude Dorp Wahn ontstaan ongeveer in het jaar 1000.
mijn voorouders hebben er gewoond 1500 – 1800 de namen uit die periode zijn redelijk bekend ik zelf heb het al een aantal keren bezocht.
het blijft Wahn.
hartelijke groet.
Bernard untied.
Mooi verhaal. Ben er geweest mijn zwager komt uit Duitsland en wist van dit dorp en waar het was. Mijn voorouders hebben hier gewoond voordat ze naar Rutenbrok/Lindloh zijn verhuist. Kon geen graf of herkenningspunt meer vinden helaas maar erg indrukwekkend.
Ik was er gisteren. Een toevallige passage. In een flits zag een een kleine wijzer verborgen tussen de struiken. ‘Iets’ lokte me en aan het volgende kruispunt ben ik teruggedraaid. Ik was er helemaal alleen en wandelde door het verdwenen dorp. Een hele bijzondere plek. Een magische ervaring die nog een tijdje zal blijven kleven.
Maar als ik van Lathen naar Sögel rij,dan kom ik door een dorpje Wahn.
Hoe zit dan dan? Is dit huidige Wahn waar de mensen naar toe konden verhuizen.?
En hoe vindt ik t oude Wahn dan.
Moet ik voorbij de slagbomen van t schietterrein ergens rechts of links ???
Beste Erwin,
Wat leuk dat je het verdwenen dorp Wahn wilt bezoeken.
Als je in Google Maps de volgende coördinaten plakt, dan vind je Wahn: 52°51’45.2″N 7°26’04.5″E. Het ligt aan de Sögeler Strasse (L53), tussen Lathen en Sögel, ongeveer een kilometer oostelijk van het huidige dorpje Wahn. Het oude dorpje ligt noordelijk van de weg, het begraafplaatsje aan de zuidkant.
Succes!
Mooi beschreven Sanne. Ik ben er gisteren voor het eerst geweest en vond het indrukwekkend. En wat je zegt “Wahnsinn”.
Ik wil het op mijn facebook pagina zetten( ik woon in Duitsland en heb er een vakantiehuis, dus dit is leuk voor mijn gasten), mag ik naar deze site verwijzen?
Hartelijke groet
Wij zijn vandaag geweest. Het was even zoeken omdat we ons lieten afschrikken door de slagboom “schietterrein, VERBOTEN”, maar eenmaal daar: verbijsterend, zo vreemd, indrukwekkend, bizar (i.d.d. Wahnzin).
Mooi wat er nu in ere hersteld is, maar voelde zelf heel erg de behoefte om veel meer terug te laten komen; nog veel meer bomen en struiken weg te halen, percelen te markeren of evt. funderingen uit te graven… Nog veel meer het dorp in ere herstellen.
Hoop echt dat iemand ooit het geld (europese subsidies?) en de menskracht bij elkaar krijgt om dit voor elkaar te krijgen.
(De oude bewoners en hun nakomelingen van) Wahn verdient (verdienen) het!
Wahn, er zijn vele verhalen te lezen in het oude Boek van dit dorp… Use olde Waohn. Erstdruck 1941 als Waohn, use olde Heimat. ik bezit een boek uit het jaar 1981.
of Dorf, wrinnerungsort Herausforderung. een uitgave die ik heb besteld bij een bijeenkomst in 2015 ,open kerkdienst.
op 19 december 1917,om half acht ‘s morgens werd arie hougee door een vuurpeloton doodgeschoten in Wahn, op 14 kilometer van Keulen. daar werd hij ook begraven. wie kan mij meer vertellen over de begraafplaats.
Wij de familie v Hoorn uit Stadskanaal komen al jaren af en toe in Wahn.Uit respect en medeleven voor de verdrevenen van een bruut regime in een totalitair systeem.Hopelijk leert de mens hier nog eens van.Het is nooit te laat.Bedankt voor Uw inzet en initiatief,anders was het mogelijk vergeten en totaal verloren.
Hallo Sanne,
Vandaag er op attent gemaakt door iemand, het verhaal gelezen, wij wonen in lathen dat is dus heel dicht bij Wahn? nooit geweten dat dit daar is. Hoe kom je op de diverse plekken. Is er een plattegrond? Ik hoor het graag.
Dag Anja, wat leuk. Zeker een bezoekje brengen, zou ik zeggen. De parkeerplaats vind je hier, vanaf dat punt wijst het zich vanzelf. Succes!
We zijn er geweest indrukkwekkend, gaan er zeker nog een keer heen
Wat een mooi duidelijk verhaal. Het heeft mij behoorlijke indruk gemaakt.
Ik kwam daar terecht met een motortoer, waarvan de organisator op de hoogte wasvan de geschiedenis. Ik vond het grote open terrein met de tanks erg raar om te zien.
Ik kwam er vaak langs voor het werk en heb maar eens een keer uitgezocht wat het was, zodoende kwam ik ook een keer op deze pagina terecht. Vorige week toch maar eens heen gegaan om te kijken ook omdat van oorsprong mijn familie uit de hummling komt. Tot mijn verbazing stonden bleek dat er nog wat naamgenoten er gewoond hadden. ‘ t was mooi om daar even gelopen te hebben.
24-6-2023 Door dat we vandaag een fietsroute van Komoot fietste kwam ik hier onverwacht terecht, ik kon het nog niet zo snel plaatsen en vond het wel een beetje vreemd allemaal.
Nu eenmaal thuis en getriggerd door wat ik heb gezien vandaag ben ik zoek gegaan naar het hele verhaal.
En Nederlands leest toch iets eenvoudiger dan Duits
Bedankt voor de goede uitleg van het lot dat deze bewoners overkwam.
Waren reis op doortocht, had op thuis pc onze reisweg ingezoomd op Google om iets bezienswaardig te vinden, ben op Tanks in Wahn uitgekomen, bij bezoek en op zoek te gaan waren we verast dat er meer te interessant was, het is helemaal niet goed bewijzerd en zou beter moeten vermeld en onderhouden worden om de vroegere bewoners te eren, echter wel een mooie herinnering.